fot. Daniel Ivolha
Magiczny wieczór z obserwacjami astronomicznymi został zorganizowany w naszej szkole w piątek 18.10.24 r. Na terenie szkoły zebrali się pasjonaci nocnego nieba, wśród których byli nasi uczniowie, nauczyciele a nawet rodzice i młodsi kuzyni. Obserwacje rozpoczęliśmy od ustawienia teleskopów i namierzenia Księżyca, który był dzień po pełni, dzięki czemu łatwiej go było obserwować, ponieważ jego jasność była trochę słabsza. Księżyc Myśliwych (pełnia w październiku) obserwowany był także przez lornetkę. Uczniowie zaobserwowali na jego powierzchni morza, oceany oraz kratery: Kepler, Kopernik, Arystarch, Platon i Tycho. Najciekawszy krater Kopernik nazywany jest królem kraterów ze względu na pierścieniowe góry na jego zboczach. Kepler i Tycho mają natomiast bardziej spektakularne promienie widoczne przez teleskop lub lornetkę [4,5]. Sukcesem były zdjęciaz teleskopu naszego naturalnego satelity wykonane przez uczniów.
fot. Daniel Ivolha
fot. Daniel Kosidło
fot. Daniel Ivolha
Swoje zdjęcie Księżyca udostępniła nam także pani Agata Zbyrad, która z przyczyn osobistych nie mogła uczestniczyć w obserwacjach.
fot. Agata Zbyrad
Magią tego zdjęcia jest barwa Księżyca jaką mogliśmy w ostatnim czasie obserwować podczas jego wschodu. Barwa naszego króla obserwacji zależy od jego położenia nad horyzontem oraz grubości atmosfery co wpływa na rozszczepienie światła. Księżyc może przybierać barwy pomarańczowo - czerwone, wręcz krwiste, gdy znajduje się nisko nad horyzontem. Wznosząc się coraz wyżej świeci coraz jaśniej biało - żółtym światłem. Należy wspomnieć, że Księżyc nie jest źródłem światła, pożycza je sobie od Słońca wykorzystując zjawisko odbicia. Obserwacje Księżyca zostały na chwilę przerwane, ponieważ na zachodnim niebie, wprost z Arktura, gwiazdy należącej do gwiazdozbioru Wolarza miał przelot pociąg starlinków. Znów niezawodni stali się uczniowie i smartfony.
fot. Martyna Jakubas
fot. Daniel Kosidło
Arktura uczniowie obserwowali także przez lornetkę, który miga zielonymi czerwonym światłem. Niektórzy mogą dostrzec te barwy już gołym okiem. Od tej gwiazdy rozpoczął się mitologiczny wykład. Jej nazwa oznacz „strażnika niedźwiedzia” ponieważ wraz ze swoim gwiazdozbiorem Wolarza, zwanego także Oraczem podąża za Wielką Niedźwiedzicą, która nazywana jest przez niektórych Pługiem. Według mitów Wolarz był synem bogini urodzaju Demeter, który zwykł orać pole niedźwiedziami. Pozyskał on od Dionizosa sadzonki winorośli, z których zrobił wino. Poczęstował nim sąsiadów, a było ono tak mocne, że pomyśleli, iż zostali otruci. Zabili więc Wolarza, którego wyniósł na niebo Zeus, ponieważ jemu wino bardzo smakowało. Ciekawostką jest, że Arktur kiedyś należał do innej galaktyki, obecnie znajduje się na dysku Drogi Mlecznej. Ze względu na bliskie sąsiedztwo chyba najbardziej znanego gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy uczniowie za pomocą aplikacji Stellarium zapoznali się z gwiazdami, takimi jak Alkaid, Mizar, zakrywający Alkora oraz Dubhe i Marka, które stanowią wskaźnik do odnalezienia Gwiazdy Polarnej. W dalszej kolejności za pomocą lornetki obserwowana była Kapella, która podobnie migocze zielono, czerwonym światłem i należy do gwiazdozbioru Woźnicy. Nazwa gwiazdy wywodzi się od łacińskiego Capella, co oznacza koza. Koza, która wykarmiła Jowisza. Gwiazdę tworzą dwa żółte olbrzymy [1,2]. Podążając dalej po gwieździstym niebie omówione zostały gwiazdozbiory Kasjopei, Andromedy, Łabędzia, Korony Północnej i Herkulesa. Niektóre z nich były słabo widoczne ze względu na niesprzyjające zanieczyszczenie światłem miejskim i Księżyca, ale zostały zlokalizowane za pomocą wspomnianej aplikacji Stellarium, aby uczniowie w przyszłości mogli je samodzielnie odnaleźć w lepszych warunkach obserwacyjnych. Uczniowie wysłuchali informacji o Plejadach i gwiazdozbiorze Oriona. Według niektórych najciekawszego gwiazdozbioru nieba zimowego.
W gwiazdozbiorze tym znajduje się interesująca gwiazda Betelgeza, która zachowuje się jak „Słońce na sterydach”. Jest to jeden z największych czerwonych olbrzymów. Ma tysiąc razy większą średnicę niż Słońce i świeci 100 tysięcy razy jaśniej. Znajduje się jednak 650 lat świetlnych od Ziemi. Sprawia ona naukowcom w ostatnich latach wiele niespodzianek. Odkąd w 2019 roku straciła znaczną część swojej widocznej powierzchni poprzez ogromny wyrzut masy. Przewidywano, że rozpoczyna się jej koniec i wybuchnie supernowa. Żeby tego było mało, wyrzut masy spowodował, że wytworzyły się ogromne masy pyłów, które na pewien czas ją zasłoniły i zniknęła by powrócić ze znacznie większą jasnością. W 2023 roku jej poświata stała się znów półtora razy mocniejsza niż zwykle. Zmieniła przy okazji swój cykl z 400 dni na 200. Co jest ciekawego w tej gwieździe? To, że naukowcy spierają się ze sobą co do jej przyszłości. Jedni twierdzą, że wybuchnie jako supernowa jeszcze w tym wieku (przewiduje się drugą połowę) inni, że w ciągu 5 do 10 lat powróci do swojego 400 dniowego cyklu i będzie jeszcze długo sobie żyła [4].
Podczas obserwacji nie można było pominąć Wegi, najjaśniejszej gwiazdy w Lutni, która 12 000 lat p.n.e. pełniła rolę Gwiazdy Polarnej znajdując się bardzo blisko północnego bieguna nieba. Obecnie jest kandydatką do utworzenia układu planetarnego, a nawet przypuszcza się, że go już posiada ze względu na zaobserwowany wokół niej dysk zimnego pyłu i krążące wokół niej masy.
Na zakończenie uchwycona przez pana Pawła Krysę kometa C3/2023 A3 goszcząca na naszym niebie od połowy października. Niewidoczna niestety obecnie gołym okiem.
fot. Paweł Krysa
Organizatorzy obserwacji:
Barbara Nanek
Agnieszka Janusz-Szczytyńska
Paweł Krysa
Autorzy fotografii:
Daniel Ivolha
Martyna Jakubas
Daniel Kosidło
Radek Zioło
Barbara Nanek
Paweł Krysa
Agata Zbyrad
Źródła:
1. Atlas gwiazd, przewodnik po konstelacjach, Przemysław Rudz, Wydawnictwo SBM, Warszawa 2015
2. Astronomia dla każdego, Detlev Block, Świat Książki, Warszawa 1995
3. https://astrofaza.pl/dlaczego-betelgeza-nagle-pociemniala/
4. https://www.astroshop.pl/magazyn/praktyka/obserwacje/ksiezycowy-spacer/krol-ksiezycowych-kraterow/i,1283
5. http://www.obserwatorium.net/artykul34.html
